لباس در جوامع و فرهنگهای مختلف از دیرباز به عنوان یکی از نشانهها و مشخصههای تعیین کننده قومیت , ملیت و همچنین مذهب بوده است . به بیانی سادهتر همانطور که لباس فرم یک سازمان (به عنوان مثال لباس فرم پلیس که معرف پلیس است)معرف سازمان و هویت اجتماعی فرد و همچنین سازمان است, فراتر از آن میتواند معرف قومیت , ملیت و مذهب هم باشد. حتماَ لباس فرم مدرسه را بر تن دانش آموزان یک مدرسه دیدهاید, فرمی که در واقع معرف دانشآموزان یک مدرسه با نام و نشانی مشخص و حتی رویهی آموزشی منحصر به فرد است. در واقع با نگاه به نوع پوشش افراد میتوان اطلاعاتی در ارتباط با طرز فکر, احساس, سبک زندگی و علایق افراد کسب کرد.
همانطور که مردان و زنان در جوامع مدرن امروزی از لباس فرم اداری مردانه و لباس فرم اداری زنانه استفاده مینمایند در قومیتها و فرهنگهای مختلف نیز هر کدام از پوششهای مختلف و متنوع استفاده مینمایند. در فرهنگهای مختلف, افراد ( زنان و مردان ) در دورهها و موقعیتهای مختلف زندگی از پوششهای مختلفی استفاده میکنند . مثلا در یکی از کشورهای اسیای شرقی به صورت سنتی بانوان قبل از ازدواج و بعد از ازدواج از نوع پوشش متفاوتی استفاده مینمایند.
گسترش فرهنگ یک کشور در جوامع بینالملل در نمودار زمان به صورت مستقیم وابسته به تجار و بازرگانان یک کشور به عنوان سفیران فرهنگی کشور مبداء است . همین موضوع را نیز میتوان در بخش فرهنگ پوشش کشورهای مختلف تسری داد. فرهنگ پوشش یک کشور از طریق ارسال انواع مختلف پارچه به وسیله بازرگانان و تجار به کشورهای دیگر صادر میگردد.
البته در زمینه گسترش فرهنگ پوشش یک کشور به کشورهای دیگر میباست نقش توریسم را نیز مد نظر قرار داد . توریست ها هنگام خروج از کشور مقصد معمولا گنجینهای ارزشمند از فرهنگ پوشش کشور مبدا را با خود به همراه خواهند برد. بنابراین واضح است که بر این مبنا کشورهایی که در زمینه تورسیم از قدرت کافی برخوردار هستند فرهنگ پوشش شناخته تر شدهای هم خواهند داشت.
در کشور ما ایران با تنوع قومی نسبتاً قابل ملاحضهای که وجود دارد از لحاظ فرهنگ پوشش نیز دارای تنوع زیادی وجود دارد. قومیت های مختلف از کرد , ترک , لر , بلوچ و غیره هرکدام پوشش مخصوص به خود را دارند که این پوشش متناسب با شرایط جغرافیایی , آداب و رسوم و فرهنگ این اقوام در طول سالیان دراز تشکیل شده و شکل گرفته است.
فرصت معرفی فرهنگ پوشش قومیتهای مختلف کشور ایران به جامعه بین الملل و برندسازی اصولی و درست در این عرصه میتواند منجر به ایجاد یک بازوی صادراتی قدرتمند در کشور گردد. پتانسیل های موجود در این زمینه میتواند منجر به اشتغال زایی و ارزآوری برای کشور عزیزمان ایران گردد. البته که شرط لازم دست یابی به این هدف, تلاش دست اندرکاران صنعت پوشاک به منظور معرفی هرچه بهتر فرهنگ پوشش قومیتهای مختلف کشور است ولی این تلاش به تنهایی کفایت نخواهد کرد بلکه نیازمند ایجاد چتر حمایت از سوی دولت برای تلاشگران عرصه پوشاک کشور است.
با این مقدمه در این مقاله به بررسی پوشش قومیت های مختلف کشور میپردازیم و امید به این داریم که این حرکت آغازگری جنبشی به منظور معرفی فرهنگ پوشش قومیت های مختلف کشور عزیزمان به جهانیان باشد.
لباس محلی آذری
لباس محلی آذربایجانی در واقع نشان دهنده ی وضعیت تاهل و تجرد و نمودی از هنر , تاریخ و خلاقیتهایی است که در لباس منعکس میشود . البته ناگفته نماند که بعد از قرن بیستم لباس سنتی در جوامع مدرن تا حدود زیادی کاربرش را از دست داد و جای خود را به لباسهای امروزی داد. اما همچنان در بعضی مناطق عشایری و روستایی همچنان کاربردش را دارد و توسط مردم این مناطق مورد استفاده قرار میگیرد. لباس محلی آذری به دلیل تنوع در طرح و رنگ یکی از منحصر به فردترین لباسهایی محلی است .
لباس محلی اصفهان
لباس محلی اصفهان که در حدود 300 سال قبل توسط مردم این منطقه مورد استفاده قرار میگرفته لباس نخی سفید بوده است که به صورت دستباف تهیه میشده است.
تنپوش زنان اصفهانی
لباس سنتی زنان اصفهان متشکل از یک دامن مخمل قرمز کوتاه رنگ با چینهای زیاد است که توسط دکمه بسته میشود و یک پیراهن گلدوزی به رنگ شیری میباشد . بانوان با در سنین جوانی یک شلوار نخی سفید رنگ و زنان مسن شلوار مشکی میپوشیدند و برای حجاب از چارقد گلدوزی شده شیری رنگ استفاده میکردند که با سنجاق دور سر بسته میبستند.
تنپوش مردان اصفهانی
لباس سنتی مردان اصفهان نیز شامل یک شلوار مشکی گشاد، پیراهن سفید یقه ساده دکمه دوبل با آستینهای گشاد، یک جلیقه کوتاه مشکی و یک کلاه نمدی است. لباس مردان در زمستان یک قبای بلند ساده بر روی لباس اصلی بوده که با شال ابریشمی دور کمر بسته میشدهاست.
لباس بختیاری
تقریبا پوشش قوم بختیاری با تفاوتی اندک در اکثر نقاط شبیه به هم است .جزئیات طراحی در لباس قوم بختیاری منحصر به فرد است و دو پارامتر راحتی و زیبایی در لباس قوم بختیاری مورد توجه قرار گرفته است .لباس مردان لر بختیاری متشکل از کلاه نمدی، چوقا، شال و شلوار گشاد سیاه رنگ معروف به (دبیت) و گیوه است . لباس زنان لر بختیاری نیز شامل لَچَک، زیرلچک، مینا، بندسوزن، دستمال، پیراهن، شلوار قِری و کفش است.
پوشش مردان بختیاری
چوقا
نگاره و طرح «چوقا» الهام گرفته از معبد «زیگرات چغازنبیل» بزرگ ترین معبد ایلامیان است. برخی نیز طرح «چوقا» را برگرفته از مقبره کوروش هخامنشی می دانند. دربرخی منابع به این موضوع اشاره شده است که دو رنگ متضاد سیاه و سفید به کار رفته در «چوقا» نماد خیر و شر است. البته موارد ذکر شده مورد تایید تمام صابنظران نیست و نظرات متفاوتی وجود دارد.
کلاه نمدی
کلاه نمدی در رنگهای مشکی و قهوهای وجود دارد. این کلاه عقب و جلو ندارد و هر طور و از هر طرفی که روی سر گذاشته شود تفاوتی نمیکند و از کرکهایی که لابلای موهای بز به وجود میآید تهیه میگردد. در روی سر به سمت عقب، جلو، چپ و راست قرار داده میشود. نوع مرغوب آن را کلاه خسروی میگویند. در بعضی مواقع از نقش فرهور در این کلاه استفاده میگردد که در این صورت کلاه به صورتی روی سر قرار میگیرید که نقش فرهور در جلوی کلاه قرار بگیرد.
دبیت
مردان بختیاری شلواری مشکی رنگ که به شلوار دبیت معروف است را استفاده میکنند. از این جهت به این اسم معروف است که پارچه مورد استفاده در این پارچه در کارخانه ای به همین اسم در انگلستان تولید شده است. مهمترین خصوصیتی که در این شلوار در نگاه اول به چشم بیننده میآید دم پای گشاد آن است که عرض تقریباً پنجاه سانتی متری دارد. شلوار دبیت را هم با کت و هم با چوقا مورد استفاده قرار میگیرد به این ترتیب که اگر آن را با کت به تن کنند دوال (کمربند) چرمی را محکم به کمر شلوار می بندند و اگر شلوار دبیت را همراه با چوقا به تن کنند، دوالی چرمی با پهنای کم بر روی کمر شلوار آویزان می کنند.
پوشش زنان بختیاری
لچَک
لَچَک (lachak) کلاه مانندی است که قسمت پشت آن در زیرمینا قرار میگیرد و با استفاده از یک سوزن به مینا متصل میشود. معمولاً روی لچک منجوق دوزی میشود و دو بند دارد که از کنار گوشها گذشته و زیر گلو به هم گره میخورند تا لچک را روی سر ثابت نگه دارد. لچک را با پولکهای کوچک و همچنین مهرههای ریز به نام مُنجوق (مُنجُق) تزیین میکنند که جلوهای خاص به لچک میدهند. لچک زنان بختیاری انواع گوناگون دارد و رایجترین آن ریالی میباشد که در تزیین آن از سکههای قدیمی (ریال) استفاده میشود. لچک در برخی گویشها مانند گویش میوندی، کُلچِه نامیده میشود.
مینا
مینا، روسری بزرگ مستطیل شکل از جنس حریر و در رنگ های مختلف است که زنان بختیاری به صورت ویژه ای به سر می کنند. مینا را با سنجاق توسط بندی از یک سوی «لچک» به سوی دیگر آن از پشت سرشان می آویزند که به آن «سیزن» گفته می شود. بعد موهای جلو را تاب می دهند و از زیر لچک بیرون می آورند و در پشت مینا پنهان می کنند. در زبان محلی به موهای تاب داده شده «ترنه» گفته می شود.