ایمنی و بهداشت کارگاه HSE چیست؟

ایمنی و بهداشت کارگاه HSE دانشی است که از سال  1362 در ایران مورد توجه قرار گرفته است. پس از آن اداره‌ای با همین عنوان تأسیس شد تا به حفظ و ارتقای سلامت نیروی کار در مشاغل مختلف بپردازد. همان طور که می‌دانید نیروی کار با ارزش­ترین و مهم­ترین سرمایه هر کشور است؛ بنابراین فراهم کردن ایمنی و حفاظت از جان نیروی کار و همچنین بهینه سازی محیط کار برای کارفرمایان هر کشور در اولویت است.

بهداشت کارگاه یا مهندسی بهداشت HSE از سه اصل اساسی تشکیل شده است. این سه اصل شامل سلامت (Health)، ایمنی (Safety) و محیط زیست (Environment) می­باشد که پایه­های قوانین بهداشت حرفه­ای را تشکیل می­دهند. ایمنی و بهداشت کارگاه به منظور حفاظت و بالا بردن سطح سلامت نیروی کار استفاده می­شود.  HSE دانشی است که شامل پیش بینی، تشخیص، ارزیابی و کنترل خطرهای بهداشتی در محیط کار با هدف بالا بردن سطح سلامت کارکنان و ایمن کردن جامعه است.

 

سلامت (Health) شغلی چیست؟

سلامت شغلی از جمله مواردی است که به دنبال تأمین ایمنی و سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کارکنان به دست می­آید. در این راستا از بیماری­ها و آسیب­های ناشی از کار پیشگیری می­شود. بر اساس قوانین ایمنی و بهداشت کارگاه تنها افرادی که توانایی انجام کاری را از لحاظ روانی و جسمی دارند به کار گرفته می­شوند. از جمله سازمان­های فعال در این زمینه می­توان به سازمان بین المللی کار، سازمان بهداشت جهانی، سازمان بهداشت و ایمنی صنعتی و غیره اشاره نمود.

وظایف مهندس ایمنی و بهداشت کارگاه HSE

از مهم­ترین وظایف مهندسی  HSE می­توان به شناسایی عوامل زیان آور و آسیب زا در محیط کاری اعم از عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیماری­ها و حوادث اشاره کرد. همچنین بازرسی فنی محیط کار، ارزیابی عوامل خطر آفرین، بررسی روش­های بهینه کردن کارگاه­ها، پیشگیری از بیماری­ها و حوادث غیر مترقبه، نظارت بر تشکیل پرونده پزشکی پرسنل و بررسی وضعیت سلامت و ایمنی آن­ها از مهم­ترین مواردی است که طبق قوانین ایمنی و بهداشت کارگاه باید رعایت شود.

ضرورت رعایت ایمنی (Safety)و بهداشت کارگاه 

اهمیت رعایت ایمنی و بهداشت کارگاه با افزایش سرعت و پیشرفت کار در سال­های اخیر همزمان با پیشرفت تکنولوژی و ورود به دنیای مدرن و به دنبال آن افزایش آمار تلفات انسانی و مصدومیت­های جزئی و کلی مشخص می­شود. در واقع شعار این دانش “اول ایمنی، بعداً کار” است. آمار به دست آمده از تحقیقاتی که در این راستا انجام شده است نشان دهنده افزایش میزان تلفات با گسترش صنایع مختلفی از جمله صنعت ساختمان سازی است. بر اساس تحقیقات انجام شده کاهش ایمنی در محیط­های کارگاهی و صنعتی نه تنها به دلیل نداشتن نظارت و رعایت نشدن اصول ایمنی و بهداشت کارگاه HSE بلکه به دلیل بی اهمیت بودن و بی اعتنایی به این اصول توسط ناظرین، کارفرمایان، پیمانکاران و کارگران و کارکنان است.

در صنعت ساختمان سازی کمترین اصول  HSE رعایت می­شود بنابراین می­توان پیش بینی کرد در کارگاه­های ساختمانی بیشترین خطر برای رهگذران، کارکنان و کارگران وجود دارد. سال­هاست تلفات و مصدومیت­های جبران ناپذیری به دنبال رعایت نکردن اصول ایمنی در محیط­ها و کارگاه­های ساختمان سازی و سقوط مصالح ساختمانی اتفاق می­افتد. در صورتی که تنها با شناسایی عوامل خطرزا و مکان­های پر خطر و با رعایت اصول ایمنی اولیه می­توان از این پیشامد­ها و وقوع حوادث و عواقب بعدی آن جلوگیری نمود. به عنوان مثال استفاده از لباس کار مناسب توسط کارکنان تا حدود بسیار زیادی ایمنی ایشان را در مقابل مخاطرات غیر قابل پیش بینی تامین می‌نماید.

بررسی بهداشت در محیط کار

همان طور که اشاره شد علم HSE علاوه بر ایجاد ایمنی در محیط کار بر سلامت و بهداشت نیز نظارت می­کند. بهداشت کار شامل دو بخش بهداشت فردی و بهداشت محیط کار می­شود. بهداشت فردی از جمله مواردی است که در زندگی اجتماعی نیز بسیار حائز اهمیت است و تضمین کننده سلامت جسمی فرد است؛ بنابراین رعایت آن واجب و بر عهده کارکنان است.

اما بهداشت و سلامت محیط کار از جمله مواردی است که بر اساس قوانین ایمنی و بهداشت کارگاه HSE باید توسط کارفرما در محیط کار به اجبار رعایت شود تا سلامت و بهداشت افرادی که در آن مکان مشغول به کار هستند تضمین شود. به طور مثال رعایت بهداشت و ایجاد آن در سرویس­های بهداشتی، حمام و استراحتگاه­های کارگران ساختمانی، سالن غذاخوری، آشپزخانه و انبار مواد غذایی از جمله مواردی است که در دسته بهداشت محیط کار قرار می­گیرد و رعایت آن بر عهده کارفرما می­باشد. علاوه بر ایجاد و رعایت بهداشت در محل کار، شناسایی و بررسی عوامل خطر آفرین و آسیب زا بر سلامت کارکنان نیز بر سلامت و بهداشت جسمی و روانی کارکنان تأثیر گذار است. این عوامل شامل عوامل فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی، ارگونومیک و عوامل روحی-روانی در محیط کار است.

بررسی عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک و عوامل روحی-روانی در محیط کار

در این میان از جمله عوامل فیزیکی آسیب زا در محیط­های کاری می­توان به آلودگی صوتی، برودت و حرارت بیش از حد، رطوبت بیش از اندازه در محیط کارگاهی و غیره اشاره نمود. از جمله عوامل شیمیایی مخرب نیز می­توان به وجود مواد خطرناک مانند اسیدها، مواد شیمیایی و مواد سمی و مضر در محیط کار اشاره کرد.

از دیگر اصولی که طبق قوانین ایمنی و بهداشت کارگاه HSE باید در محیط­های کاری اجرا شود رعایت اصول ارگونومیک است. طبق این اصول کارکنان و کارگران باید در فواصل زمانی مشخص حالت بدن خود را تغییر دهند و برای جلوگیری از آسیب به بدن آن­ها به استراحت بپردازند. این کار می‌تواند تا حد زیادی از بروز صدمات جبران ناپذیر و از کارافتادگی زودتر از موعد کارکنان جلوگیری کند.

آخرین موردی که می‌تواند بر سلامت نیروی کار تأثیر بگذارد، عوامل روحی-روانی و فشارهای ناشی از آن روی کارکنان است. از جمله این عوامل می­توان به نداشتن امنیت شغلی به دنبال نبود قوانین مشخص در این زمینه یا بر اساس قوانین سختگیرانه کارفرمایان، روزمزد بودن کارگران، نداشتن بیمه تأمین اجتماعی، وضعیت بد معیشتی و پایین بودن دستمزدها اشاره نمود.

بررسی محیط زیست (Environment)در ایمنی و بهداشت کارگاه

ایمنی محیط کار از جمله مهم­ترین موارد در هنگام فعالیت در مشاغل مختلف است. برای کاهش تلفات جانی و مالی، رفع آسیب­های جانی، مالی و زیست محیطی به کارکنان و رفع خطر­های موجود باید اصول ایمنی و بهداشت کارگاه HSE به صورت صفر تا صد اجرا شود. از جمله خطراتی که می‌تواند محیط زیست کارگاه را برای کارکنان خطر آفرین کند می­توان به مواردی از جمله محل نامناسب قرارگیری کارگاه، سقوط از ارتفاع، سقوط مصالح، سقوط در چاه، عدم نصب تابلو­های خطر و هشدار دهنده، برق گرفتگی و حوادث مرتبط با جریان برق در کارگاه و آتش سوزی و حریق اشاره نمود. این موارد از مهم­ترین موارد برای ایجاد بیشترین آسیب و تلفات جانی در محیط­های کارگری و کارگاهی است.

سخن آخر

معمولاً عدم آگاهی و اطلاع نداشتن از قوانین و اصول ایمنی و بهداشت کارگاه  منجر به بروز آسیب­های مختلف و ایجاد خطر برای کارکنان در محیط­های کارگاهی و صنعتی می­شود. همان طور که اشاره شد نیروی کار در کشور­های در حال توسعه از مهم­ترین سرمایه­های ملی آن کشور است و حفظ سلامت و تندرستی آن­ها از پر اهمیت­ترین موضوعات در راستای توسعه اقتصادی و اجتماعی آن کشور محسوب می­شود.

در این مقاله سعی شده است به طور کامل به معرفی اصول ایمنی و بهداشت کارگاه HSE ، سلامت (Health) شغلی، وظایف مهندس ایمنی و بهداشت کارگاه، ضرورت رعایت ایمنی (Safety) و بهداشت کارگاه، بررسی بهداشت در محیط کار، بررسی عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک و عوامل روحی-روانی در محیط کار و بررسی محیط زیست (Environment)در ایمنی و بهداشت پرداخته شود. امید است مطالعه این مقاله سبب افزایش آگاهی شما در این زمینه شده باشد.